Παρακμή του Οιτύλου - ακμή της Αρεόπολης

Το Οίτυλο, γνωστό από την εποχή του Ομήρου [Ιλιάδα, Β 585], ως το τέλος, σχεδόν, του 17^ου αιώνα [ιδίως κατά τους πρώτους  αιώνες  της Τουρκοκρατίας και μάλλον και πριν από αυτή, κατά τους τελευταίος βυζαντινούς χρόνους], ήταν πρωτεύουσα της Μάνης, η καρδιά και ο νους της, το κέντρο του εμπορίου, της οικονομίας και της λήψης των αποφάσεων, η έδρα της ‘’Λακεδαιμονίων Γερουσίας’’.

Ενδεικτική για το Οίτυλο είναι η αναφορά του Οθωμανού περιηγητή και φοροεισπράχτορα Εβλιγιά Τσελεμπή, το 1670, ‘’Το μεγάλο χωριό Οίτυλο…έχει 1.000 σπίτια, 3.000 οπλοφόρους…πρόκειται για μεγάλο χωριό…Αυτοί οι άπιστοι του Βοιτύλου έχουν 12 φρεγάτες. Το λιμάνι του Βοιτύλου μπορεί να χωρέσει 1.000 καράβια…’’.

         Γύρω στα 1670 ξέσπασε πόλεμος στο Οίτυλο μεταξύ των δύο ισχυρών οικογενειών Στεφανοπουλαίων και Γιατριάνων [Μεδίκων] με αφορμή την αρπαγή μιας κοπέλας. Αυτό καθεαυτό το γεγονός, η αρπαγή δηλαδή, για τα δεδομένα της Μάνης ήταν προσβλητικό και αυτόματα επέφερε πόλεμο αλλά υπολογίζομε ότι μάλλον ήταν η αφορμή και η αιτία πρέπει να αναζητηθεί στον αγώνα για το ποίος θα υπερτερήσει στο Οίτυλο [και λόγω του πρωτεύοντος ρόλου του Οιτύλου] και σε όλη τη Μάνη, ποίος θα αποκτήσει την εξουσία για να διαχειριστεί τον πλούτο από τη πειρατεία, το εμπόριο και τους φόρους από αυτό.

Γδικιωμοί στη Μάνη και το Οίτυλο γίνονταν και πριν την αρπαγή της κοπέλας και εκτός από φονικά είχαν προκαλέσει και μεταναστεύσεις αλλά αυτή η σύγκρουση των δύο ισχυρών οικογενειών προκάλεσε μεγάλες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές και καταστροφές σε σπίτια, αποθήκες, ζώα, σπαρτά, δένδρα και γενικά περιουσίες. Επιπλέον κατέστρεψε πλοία [εμπορικά και πειρατικά], μύλους, λιοτρίβια και άλλες μικρές βιοτεχνίες και προκάλεσε μέγα  κύμα μεταναστεύσεων προς Ιταλία και Κορσική.

[Εκτός των γδικιωμών αιτίες μετανάστευσης ήταν η φτώχεια, το πετρώδες και άγονο έδαφος, η πυκνότητα του πληθυσμού, η στενότητα του εδάφους [και των οικισμών], η ανεπάρκεια σε νερό αλλά και οι άγριες Οθωμανικές επιδρομές και η καταπίεση του Οθωμανού κατακτητή].

Τα παραπάνω, για το Οίτυλο, επιτάθηκαν και από την οργή, του προσβεβλημένου από την αρπαγή της κοπέλας, μνηστήρα της, Λυμπεράκη Γερακάρη, που με την βοήθεια των Οθωμανών ρήμαξε το Οίτυλο και συνετέλεσε στο να κτίσουν οι Οθωμανοί το κάστρο της Κελεφάς.

Θεωρούμε, λοιπόν, αιτίες της παρακμής του Οιτύλου τον εμφύλιο πόλεμο [των δύο ισχυρών οικογενειών που συμπαρέσυρε σχεδόν όλες τις Οιτυλιώτικες οικογένειες], την επιδρομή και εγκατάσταση Οθωμανών στη Κελεφά και τη μετανάστευση.

Στα τέλη του 17^ου αιώνα η σχέση δυνάμεων γύρω από τον όρμο του Οιτύλου κλυδωνίζεται. Το κραταιό Οίτυλο, η μεγαλύτερη δύναμη της Μάνης, και το λιμάνι του, στο Καραβοστάσι, φθίνουν και το κενό εξουσίας επιχειρεί να καλύψει [και τελικά επιτυγχάνει] η Τσίμοβα [Αρεόπολη], ένα μικρό, τότε, χωριό, απέναντι από το Οίτυλο, στην άλλη [νότια] πλευρά του όρμου του Οιτύλου.

Η Τσίμοβα είναι γνωστή από το 1336, περισσότερο ως περιοχή, χειμαδιό, όπου εύρισκαν καταφύγιο οι βοσκοί με τα κοπάδια τους, των παρακείμενων χωριών και κυρίως του Οιτύλου, οι οποίοι έφτιαξαν εκεί μερικούς οικισμούς. Οι έποικοι, όπως στα περισσότερα χωριά της Μάνης, περιήλθαν σε συγκρούσεις μεταξύ τους για την ηγεμονία της  περιοχής και από τα μέσα του 17^ου αιώνα η οικογένεια Μαυρομιχάλη φαίνεται ότι είχε υπερτερήσει στη Τσίμοβα και αγωνιζόταν να αποκτήσει υπερτοπική δύναμη για να ελέγχει τη πειρατεία και το εμπόριο κυρίως στον όρμο του Οιτύλου.

Προϊόντος του χρόνου η Τσίμοβα συνεχώς βελτίωνε τη θέση της και κατέστη εμπορικό, οικονομικό, πολιτικό και πολιτιστικό κέντρο της νότιας Μάνης [από Κότρωνα - Οίτυλο ως κάτω].

Τα αίτια ακμής της είναι κατά συνέπεια,

α] η ειρήνη που επιτεύχθηκε [τουλάχιστον σε επίπεδο κορυφής, μετά τις εμφύλιες διαμάχες] και το αδιατάρακτο σύστημα διοίκησης που επέβαλε ο νικητής,

β] η αποδυνάμωση του γειτονικού Οιτύλου,

γ] η γειτνίαση με τη θάλασσα που επέτρεψε, σε συνδυασμό με την αποδυνάμωση του Οιτύλου, την άνθιση της πειρατείας, το θαλάσσιο εμπόριο και την επιβολή φόρων στο Λιμένι,

δ] η θέση της Τσίμοβας ως περάσματος από τη Μέσα Μάνη προς Μυστρά και Καλαμάτα,

ε] το εμπόριο, λόγω θέσης [περάσματος] με μαγαζιά, παζάρι κάθε Σάββατο, εμποροζωοπανήγυρη στις 6 Αυγούστου κάθε χρόνου [μάλλον δώρα του Μαυρομιχάλη τα δύο τελευταία],

στ] το γυμνάσιο [έτος ίδρυσης 1921],

ζ] ο  αυτοκινητόδρομος Γυθείου-Αρεοπόλεως [διάνοιξη προ 1924],

η] οι διοικητικές υπηρεσίες που λειτούργησαν στην Αρεόπολη και έφερναν [όπως και το γυμνάσιο] τους Μανιάτες αναγκαστικά σε αυτή,

θ] η δράση της οικογένειας Μαυρομιχάλη που επέβαλε την ειρήνη, άπλωσε στη θάλασσα [πειρατεία, εμπόριο, φόροι] και ‘’δώρισε’’ στην Αρεόπολη το γυμνάσιο, τον δρόμο και τις δημόσιες υπηρεσίες που τη καθιστούσαν κέντρο της περιοχής και

ι] [τελευταία] ο τουρισμός [που ξεκίνησε για τα σπήλαια Δυρού].

[Αναλυτικότερα βλ. εργασία μου, Τα αίτια ακμής της Αρεόπολης και παρακμής του Οιτύλου. Αντίτυπα του έργου έχουν χορηγηθεί στις δημόσιες βιβλιοθήκες Αθήνας, Σπάρτης, Γυθείου και Αρεόπολης].

                                          Σταύρος Πατρικουνάκος